Kiểm tra độ sẵn sàng: 5 câu hỏi trước khi bắt đầu bán hàng online
"Em muốn bắt đầu kinh doanh online, nhưng không biết bắt đầu từ đâu..." Nếu bạn cũng có cảm giác lạc lối như vậy, bạn không cô đơn đâu. Sự trì hoãn khi bắt đầu một dự án mới, đặc biệt là kinh doanh.
Tâm lý học gọi đây là "hiệu ứng trì hoãn do lựa chọn quá nhiều" (Choice Paralysis) - càng nhiều lựa chọn, ta càng khó quyết định và có xu hướng không làm gì cả.
Bài viết này nằm trong chủ đề về tư duy kinh doanh - “Mindset & Strategy”, dành cho những bạn đang chuẩn bị bước ra kinh doanh online.
Hiểu về sự trì hoãn và cách vượt qua
Theo nghiên cứu của Ferrari, Doroszko & Joseph (2005), khoảng 20% dân số có xu hướng trì hoãn trong thói quen hàng ngày. Con số này tăng lên đáng kể trong các tình huống đòi hỏi sự sáng tạo và đổi mới như việc nghiên cứu, học thuật - lên tới 70% theo Schouwenburg (2004).
Tại sao chúng ta trì hoãn? Các nhà nghiên cứu đã xác định ba nguyên nhân chính:
Thiếu tự tin vào khả năng thành công - Soloman và Rothblum (1994) phát hiện rằng 50% sinh viên báo cáo họ trì hoãn ít nhất một nửa thời gian trong các nhiệm vụ học tập
Cảm giác choáng ngợp trước quy mô công việc - một nguyên nhân phổ biến của sự trì hoãn trong khởi nghiệp
Nỗi sợ bị đánh giá và thất bại - dẫn đến trì hoãn như một cơ chế tự bảo vệ (Balkis & Erdinç, 2009)
Điều nguy hiểm là sự trì hoãn không chỉ ảnh hưởng đến việc khởi nghiệp mà còn gây ra căng thẳng, mệt mỏi kéo dài và ảnh hưởng đến cả sức khỏe thể chất và tinh thần (Tice & Baumeister, 1997).
Tại sao mình lại đưa ra dữ liệu này khi nói về người mới khởi nghiệp? Vì mình nhận ra tâm lý của người mới bắt đầu kinh doanh là tâm lý của một người đi học, cảm giác mình không biết phải làm gì với tương lai, không biết mình phải sử dụng kiến thức đang có thế nào. Dù bạn có giỏi trong công việc đang làm thế nào đi nữa, với việc bán hàng, bạn như quay trở lại năm hai đại học không biết liệu mình đã sẵn sàng cho tương lai hay chưa!
Vậy làm thế nào để vượt qua trạng thái này?
Sau 14 năm kinh nghiệm bán hàng và hiện tại đồng hành cùng nhiều shop nhỏ, mình nhận ra một sự thật: Bắt đầu không phải là vấn đề về THỜI ĐIỂM mà là vấn đề về MỨC ĐỘ SẴN SÀNG.
Hãy dành 5 phút trả lời 5 câu hỏi sau đây để đánh giá mức độ sẵn sàng của bạn trước khi nhảy vào thế giới kinh doanh online. Điều này sẽ giúp bạn xác định chính xác điểm khởi đầu phù hợp nhất với tình trạng hiện tại của mình.
1. Nguồn lực tài chính: Bạn đã chuẩn bị bao nhiêu vốn và dự phòng?
0-2 điểm: Bạn chưa có kế hoạch tài chính cụ thể, chỉ có ý tưởng mơ hồ về số vốn cần thiết.
3-5 điểm: Bạn đã có một khoản tiền cụ thể để bắt đầu, nhưng chưa có kế hoạch dự phòng.
6-8 điểm: Bạn đã có cả vốn ban đầu và một phần dự phòng, nhưng chưa phân bổ chi tiết cho từng mục.
9-10 điểm: Bạn đã áp dụng công thức 4-4-2 hoặc tương tự, có kế hoạch phân bổ vốn rõ ràng, bao gồm phần dự phòng đủ lớn.
💡 Lời khuyên: Nghiên cứu từ CB Insights chỉ ra rằng 29% các startup thất bại do cạn vốn. Áp dụng công thức 4-4-2: chuẩn bị tổng vốn gấp 2.5 lần số vốn bạn muốn đầu tư ban đầu. Ví dụ: muốn bắt đầu với 5 triệu, hãy chuẩn bị 12.5 triệu.
2. Kiến thức thị trường: Bạn đã nghiên cứu kỹ về sản phẩm và đối thủ chưa?
0-2 điểm: Bạn chỉ có ý tưởng chung chung về sản phẩm muốn bán, chưa tìm hiểu sâu.
3-5 điểm: Bạn đã tìm hiểu về sản phẩm nhưng chưa phân tích đối thủ cạnh tranh.
6-8 điểm: Bạn đã nghiên cứu cả sản phẩm lẫn đối thủ, nhưng chưa xác định được điểm khác biệt của mình.
9-10 điểm: Bạn đã phân tích kỹ thị trường, đối thủ, và xác định rõ điểm khác biệt hoặc lợi thế cạnh tranh của mình.
💡 Lời khuyên: Theo nghiên cứu của CB Insights (2019), 42% các startup thất bại vì không có nhu cầu thị trường. Hãy áp dụng nguyên tắc "5W3H" khi nghiên cứu thị trường: What (sản phẩm gì), Who (ai mua), Why (tại sao họ mua), When (khi nào họ mua), Where (họ mua ở đâu), How much (giá bao nhiêu), How often (tần suất mua), How to reach (tiếp cận họ thế nào).
3. Kỹ năng vận hành: Bạn đã có quy trình vận hành cơ bản chưa?
0-2 điểm: Bạn chưa nghĩ đến quy trình vận hành chi tiết.
3-5 điểm: Bạn có ý tưởng chung về cách vận hành nhưng chưa viết ra thành quy trình.
6-8 điểm: Bạn đã lên kế hoạch quy trình nhưng chưa có công cụ quản lý cụ thể.
9-10 điểm: Bạn đã có quy trình chi tiết được viết ra, có template quản lý và thời gian biểu cụ thể.
💡 Lời khuyên: Nghiên cứu về "implementation intentions" (kế hoạch thực hiện) của Gollwitzer (1999) chỉ ra rằng việc thiết lập các "thói quen khởi đầu" cụ thể làm tăng đáng kể khả năng hoàn thành một nhiệm vụ. Tạo ngay quy trình 60 phút hàng ngày cho shop của bạn - bất kể quy mô nhỏ đến đâu.
4. Nguồn lực thời gian: Bạn có thể dành bao nhiêu thời gian mỗi ngày?
0-2 điểm: Bạn chưa xác định được thời gian cụ thể, chỉ làm khi rảnh.
3-5 điểm: Bạn có thể dành 1-2 giờ mỗi ngày nhưng không cố định.
6-8 điểm: Bạn có thể dành 2-3 giờ cố định mỗi ngày cho shop.
9-10 điểm: Bạn có kế hoạch thời gian chi tiết, đã sắp xếp công việc chính để có ít nhất 3-4 giờ mỗi ngày cho shop.
💡 Lời khuyên: Nghiên cứu về "Hiệu ứng Zeigarnik" của Bluma Zeigarnik (1927) cho thấy não bộ con người ghi nhớ và nhắc nhở về công việc chưa hoàn thành nhiều hơn công việc đã hoàn thành. Thay vì cố gắng làm tất cả, hãy áp dụng phương pháp "Khởi đầu nhỏ" (Small Wins): chỉ cam kết 30 phút mỗi ngày cho shop trong 2 tuần đầu tiên.
5. Khả năng thích ứng: Bạn sẵn sàng thay đổi và học hỏi đến đâu?
0-2 điểm: Bạn có tư duy cố định, muốn mọi thứ phải đúng như kế hoạch.
3-5 điểm: Bạn chấp nhận thay đổi nhưng thường cảm thấy khó chịu khi mọi thứ không như dự kiến.
6-8 điểm: Bạn sẵn sàng thay đổi và học hỏi khi cần thiết.
9-10 điểm: Bạn có tư duy phát triển, xem thất bại là cơ hội học hỏi, và sẵn sàng điều chỉnh nhanh chóng.
💡 Lời khuyên: Tiến sĩ Carol Dweck (2006) trong cuốn sách "Mindset: The New Psychology of Success" chứng minh rằng những người có "tư duy phát triển" (growth mindset) thành công hơn trong kinh doanh. Hãy áp dụng Quy tắc 3 lần thử: Thử nghiệm một ý tưởng ít nhất 3 lần, với 3 cách tiếp cận khác nhau, trước khi kết luận nó không hiệu quả.
Đánh giá tổng thể:
0-20 điểm: GIAI ĐOẠN KHÁM PHÁ
Bạn đang ở giai đoạn rất sớm. Trước khi bắt đầu bán hàng, hãy dành 1-2 tháng để nghiên cứu và chuẩn bị kỹ lưỡng hơn.
21-35 điểm: GIAI ĐOẠN CHUẨN BỊ
Bạn đã có nền tảng nhưng vẫn cần hoàn thiện một số khía cạnh quan trọng trước khi bắt đầu.
36-45 điểm: GIAI ĐOẠN SẴN SÀNG
Bạn đã chuẩn bị khá tốt! Có thể bắt đầu với quy mô nhỏ và mở rộng dần dần.
46-50 điểm: GIAI ĐOẠN PHÁT TRIỂN
Bạn đã sẵn sàng hoàn toàn và có thể bắt đầu ngay. Hãy tiếp tục giữ vững tinh thần học hỏi và cải tiến.
Khoa học tâm lý đã chứng minh rằng việc cảm nhận sự sẵn sàng là yếu tố quan trọng hơn cả việc thực sự sẵn sàng 100%. Theo nghiên cứu của Đại học Chicago, chỉ cần hoàn thành 70% sự chuẩn bị và cảm thấy tự tin, bạn đã có thể bắt đầu.
Nghiên cứu của Balkis & Erdinç (2009) cũng chỉ ra rằng một trong những cách hiệu quả nhất để vượt qua sự trì hoãn là chia nhỏ công việc thành những bước cụ thể, dễ thực hiện. Dựa trên kết quả đánh giá ở trên, hãy sử dụng checklist sau đây để từng bước chuẩn bị theo từng khía cạnh:
CHECKLIST CHUẨN BỊ THEO TỪNG KHÍA CẠNH:
Sau khi biết điểm yếu của mình, hãy sử dụng checklist sau để chuẩn bị:
Tài chính:
[ ] Tính toán tổng vốn cần thiết (x2.5 vốn ban đầu)
[ ] Phân bổ vốn theo công thức 4-4-2
[ ] Tạo tài khoản ngân hàng riêng cho kinh doanh
[ ] Chuẩn bị file Excel/template theo dõi thu chi
Thị trường:
[ ] Nghiên cứu 3-5 đối thủ cạnh tranh trực tiếp
[ ] Xác định 3 điểm khác biệt của sản phẩm/shop của bạn
[ ] Xác định đối tượng khách hàng cụ thể (persona)
[ ] Lên danh sách 10 câu hỏi thường gặp về sản phẩm
Vận hành:
[ ] Vẽ quy trình từ đặt hàng đến giao hàng
[ ] Chuẩn bị template trả lời tin nhắn cho khách hàng
[ ] Lên lịch đăng bài và kiểm tra đơn hàng hàng ngày
[ ] Chuẩn bị template theo dõi tồn kho
Thời gian:
[ ] Lên lịch làm việc cụ thể cho shop mỗi ngày
[ ] Xác định 3 việc quan trọng nhất phải làm mỗi ngày[ ] Chuẩn bị nội dung đăng bài cho 2 tuần đầu tiên
[ ] Thiết lập thông báo nhắc nhở trên điện thoại
Tư duy:
[ ] Ghi ra 3 kịch bản thất bại có thể xảy ra và cách giải quyết
[ ] Lên danh sách 5 nguồn học hỏi thường xuyên (group, blog, sách...)
[ ] Tìm 1-2 người đồng hành/mentor để trao đổi kinh nghiệm
[ ] Viết ra mục tiêu 1 tháng, 3 tháng và 6 tháng đầu tiên
Hãy nhớ: Không ai bắt đầu trong tình trạng hoàn hảo. Kinh doanh thành công là một hành trình của những điều chỉnh liên tục, không phải một đích đến hoàn hảo.
Nghiên cứu của Steel & Klingsieck (2016) cho thấy rằng những người thành công trong việc vượt qua sự trì hoãn không phải là những người không bao giờ trì hoãn, mà là những người đã phát triển các chiến lược để đối phó với xu hướng trì hoãn của mình. Điều quan trọng không phải là hoàn hảo, mà là hành động nhất quán.
Như Özer & Saçkes (2011) đã chỉ ra, đánh giá tự thân là bước đầu tiên để vượt qua sự trì hoãn. Bằng cách hoàn thành bài đánh giá này, bạn đã thực hiện bước đầu tiên và quan trọng nhất trên hành trình kinh doanh của mình.
Bạn đã sẵn sàng bắt đầu chưa? Chia sẻ điểm số của bạn trong phần bình luận để mình có thể tư vấn cụ thể hơn nhé!